Prawie 40 proc. właścicieli prywatnych firm w Polsce zamierza w ciągu 5 lat przekazać władzę

Wśród przedsiębiorstw planujących sukcesję w nadchodzących latach zdecydowana większość rozpatruje pozostawienie własności i władzy w rodzinie (75 proc.), jedna trzecia bierze pod uwagę sukcesję w ramach młodszego pokolenia, ale przy wsparciu profesjonalnych menedżerów, a ok. 10 proc. zastanawia się nad sprzedażą lub wejściem na giełdę.

W ponad połowie (60 proc.) przedsiębiorstw rodzinnych objętych badaniem na polskim rynku rozstrzygnięta jest już kwestia wyboru następcy.

Na świecie praktycznie tyle samo zarządzających biznesami rodzinnymi zamierza zdecydować się na pozostawienie zarówno własności, jak i zarządzania wewnątrz rodziny, i tyle samo na przekazanie własności rodzinie, przy jednoczesnym przekazaniu samego zarządzania zewnętrznym menedżerom. Skorzystanie ze wsparcia zewnętrznych ekspertów może być jednym z kroków w kierunku profesjonalizacji zarządzania w firmach rodzinnych. Na taką potrzebę wskazuje ok. jednej trzeciej przedsiębiorstw zarówno w Polsce, jak i na świecie.

Polskie firmy są relatywnie młode, w związku z czym w zarządzanie przedsiębiorstwem najczęściej miało szanse być zaangażowane tylko jedno pokolenie - tak jest w 70 proc. przypadków, podczas gdy na świecie taka sytuacja dotyczy 30 proc. firm. Zdecydowana większość organizacji z innych rynków kierowana była dotąd już przez dwie lub nawet trzy generacje (odpowiednio 40 i 20 proc. ankietowanych), a w Polsce dwa pokolenia uczestniczyły w zarządzaniu w ok. jednej piątej firm.

Respondenci podkreślali, że przekazanie biznesu kolejnemu pokoleniu jest momentem przełomowym, który może zadecydować o sukcesie lub porażce firmy.

Prawie 90 proc. ankietowanych z pokolenia sukcesorów uważa, że musi pracować ciężej aniżeli inni pracownicy firmy, aby udowodnić swoją wartość zarówno wśród współpracowników, jak i klientów, a 59 proc. uważa, że największym wyzwaniem jest zdobycie szacunku wśród współpracowników. Liczna grupa reprezentantów pokolenia sukcesorów, aby zbudować swoją wiarygodność, pracowała najpierw w innych firmach.

Firmy rodzinne muszą zarządzać jednocześnie relacjami osobistymi i profesjonalnymi, a to może prowadzić do konfliktu: prawie jedna czwarta osób spośród pokolenia sukcesorów twierdzi, że ma obawy w odniesieniu do współpracy z członkami rodziny i funkcjonowania w tak skomplikowanej strukturze, jaką jest firma rodzinna. Zdecydowana większość pokolenia sukcesorów myśli, że ich rodzice wierzą w ich możliwości i sukces, ale jednocześnie 64 proc. uważa, że obecne pokolenie właścicieli będzie miało trudności w oddaniu pełnej kontroli nad firmą.

Polskie firmy rodzinne częściej niż przedsiębiorstwa na innych rynkach wskazują na wyzwania operacyjne. Kwestie marży/rentowności jako wyzwanie wskazuje prawie 60 proc. respondentów w Polsce (podczas gdy na świecie i w Europie Środkowo-Wschodniej odpowiednio 11 i 30 proc.), a kwestie przepływów pieniężnych - 40 proc. (na świecie i w Europie Środkowo-Wschodniej po 19 proc.). Polskie firmy wskazują także na wyzwania związane z możliwościami produkcyjnymi (27 proc. vs. 8 proc. świat i Europa Środkowo-Wschodnia). Może to oznaczać konieczność przeniesienia biznesu na wyższy poziom rozwoju organizacyjnego i profesjonalizacji zarządzania - wprost na potrzebę reorganizacji firmy wskazuje ponad jedna trzecia ankietowanych.

Polskie firmy rodzinne - analogicznie jak podmioty z innych rynków - spotykają się obecnie z wyzwaniami dotyczącymi rekrutacji pracowników o właściwych kwalifikacjach (ponad jedna trzecia ankietowanych) oraz utrzymania pracowników, ale za to tylko 7 proc. widzi konieczność szkolenia zespołów, co jest tendencją obserwowaną w badaniu polskim i globalnym. Podobnie pytani o kwestie dostępności pracowników o właściwych kwalifikacjach w perspektywie 5-letniej, polscy ankietowani zbliżeni są w ocenach do respondentów z innych rynków. Prawie 90 proc. ankietowanych w Polsce czuje się odpowiedzialnych za tworzenie miejsc pracy w swojej okolicy, a trzy czwarte uważa, że istotą przedsiębiorstwa rodzinnego jest utrzymanie pracowników w trudnych czasach.

Polskie firmy widzą duże potrzeby w zakresie zmian technologicznych (47 proc. wskazań). Widzą także konieczność wprowadzania innowacji - taką świadomość posiada ponad połowa ankietowanych na naszym rynku. Jednocześnie jednak 40 proc. obawia się, że obsadzanie kluczowych stanowisk członkami rodziny może obniżać otwartość na zmiany i zdolność firmy do tworzenia innowacji.

66 proc. polskich firm rodzinnych planuje zwiększyć swoją sprzedaż na rynkach zagranicznych w ciągu najbliższych lat, a kolejne 20 proc. planuje utrzymać obecny poziom aktywności. Polskie firmy analogicznie jak przedsiębiorstwa z innych rynków, podejmując ekspansję w pierwszej kolejności kierują sprzedaż na rynki najbliższe geograficznie, językowo i kulturowo, do krajów na tym samym kontynencie, a najczęściej do państw sąsiadujących.

Badanie "Family Business Survey" zostało przeprowadzone przez firmę doradczą PwC. W Polsce zostało zrealizowane we współpracy z Instytutem Biznesu Rodzinnego. obejmowało 2378 wywiadów i ankiet z właścicielami i kadrą zarządzającą w firmach rodzinnych w ponad 40 krajach na całym świecie, w tym 50 ankiet oraz wywiadów pogłębionych przeprowadzonych w Polsce. Wszystkie ankietowane firmy miały przychody powyżej 5 milionów dolarów. Dla celów badania "firma rodzinna" została zdefiniowana jako przedsiębiorstwo, w którym: 1. decydująca ilość głosów (udziałów) znajduje się w rękach osoby, która to przedsiębiorstwo utworzyła bądź zakupiła (lub jej partnerów, rodziców, dzieci, etc.); 2. co najmniej 2 z członków rodziny jest zaangażowanych w zarządzanie lub administrację lub posiada udziały w firmie; 3. w przypadku firm notowanych na giełdzie, rodzina posiada decydującą ilość głosów oraz przynajmniej jeden z jej członków jest zaangażowany w zarządzanie firmą.