Nastroje konsumenckie w Europie na najwyższym poziomie od 9 lat

W odniesieniu do pojedynczych składowych indeksu, czyli oczekiwań gospodarczych, oczekiwań dochodowych oraz skłonności do zakupów, po raz kolejny zauważyć można znaczne różnice na poziomie poszczególnych krajów. Wynika to ze zmian sytuacji gospodarczej oraz specyficznej sytuacji na lokalnym rynku pracy. Dominującymi tematami w Europie był Brexit, wzrost popularności partii nacjonalistycznych, nowy rząd w USA oraz wojna w Syrii. Informacje te nie wpłynęły jednak w sposób równomierny na pojedyncze indeksy krajów biorących udział w badaniu.

Polska: konsumenci spodziewają się dalszego zwiększenia dochodów
Choć wskaźnik nastrojów konsumenckich osłabł w I kwartale 2017 r., oczekiwania gospodarcze polskich konsumentów utrzymują wysoki poziom dzięki stałemu rozwojowi gospodarki. Obecnie wskaźnik osiągnął 21,7 pkt. i jest to poziom porównywany z poziomem wskaźnika sprzed 12 miesięcy (22,9 pkt. w marcu 2016 r.). Polscy konsumenci spodziewają się stałej poprawy dochodów. W porównaniu do pozostałych krajów UE, wyjątkowo wysokie wartości zanotowano w pierwszych trzech miesiącach roku. W styczniu wskaźnik osiągnął najwyższy poziom na przestrzeni ostatnich 15 lat, dochodząc do 47,8 pkt. Do marca nastąpiła jego korekta, do 31 pkt., co w przybliżeniu odpowiada poziomowi z ubiegłego roku. Mocno wzrosła skłonność do zakupów w porównaniu z poprzednim rokiem. W marcu 2016 r. wskaźnik wyniósł 7,3 pkt., a dane na koniec I kwartału tego roku wyniosły 18,8 pkt. Wskaźnik rósł dzięki dobrej sytuacji gospodarczej, rekordowo niskim stopom procentowym oraz dobrej sytuacji na rynku pracy.

Niemcy: kolejna poprawa oczekiwań gospodarczych
Po lutowym spadku oczekiwania gospodarcze w Niemczech poprawiły się znacznie w I kwartale br. Pod koniec marca wskaźnik osiągnął 18,1 pkt., co oznacza wzrost o niemal 18 pkt. w porównaniu z rokiem ubiegłym. Po raz kolejny niepewność, jaką u wielu konsumentów wywołuje polityka nowego prezydenta USA, ustępuje większemu optymizmowi gospodarczemu. W odróżnieniu od oczekiwań gospodarczych, w ciągu pierwszego kwartału oczekiwania dochodowe spadły pod koniec marca do poziomu 43,4 pkt. Wskaźnik ten odzwierciedla wrażliwość opinii społecznej w Niemczech na zmiany niektórych impulsów cenowych, mających źródło np. w cenach paliw, które osłabiają ogólną siłę nabywczą konsumentów. W ogólnym ujęciu oczekiwania dochodowe pozostają jednak na wysokim poziomie. Skłonność do zakupów niemieckich konsumentów, po lutowym spadku, ponownie wzrosła. Po koniec pierwszego kwartału wskaźnik wyniósł 55,5 pt., o 5,5 pkt. więcej w porównaniu do poziomu sprzed 12 miesięcy.

Francja: spadek wszystkich wskaźników
W I kwartale 2017 r. oczekiwania gospodarcze we Francji zanotowały znaczny spadek w porównaniu z wysokim poziomem uzyskanym pod koniec 2016 r. Na koniec marca wskaźnik stracił 6 pkt. w porównaniu ze styczniem i osiągnął 11,3 pkt. Oczekiwania gospodarcze notują jednak znacznie wyższy poziom niż jeszcze rok temu, kiedy pod koniec I kwartału wynosiły -3,7 pkt. We Francji widoczny spadek zanotowały również oczekiwania dochodowe. Pod koniec kwartału ich wartość spadła do -10,9 pkt. Jest to jednak wynik o 11 pkt. wyższy niż w roku ubiegłym. Negatywne oczekiwania dochodowe notowane są od października 2007 r. Świadczy to o stłumionych oczekiwaniach francuskich konsumentów, co w części spowodowane jest utrzymującym się wysokim poziomem bezrobocia. Wskaźnik skłonności do zakupów również zanotował spadek, osiągając pod koniec I kwartału 8,4 pkt. Jeszcze w lutym był on na najwyższym od 15 lat poziomie z wynikiem 18,7 pkt. Wśród konsumentów panuje coraz większa niepewność związana z nadchodzącymi wyborami. Jednak w porównaniu z rokiem ubiegłym (0,4 pkt. w marcu 2016 r.), wskaźnik ten nadal pozostaje na względnie wysokim poziomie.

Wielka Brytania: konsekwencje decyzji o Brexicie
Po referendum w sprawie Brexitu oczekiwania konsumentów brytyjskich utrzymują się na niskim poziomie (-13,2 pkt. pod koniec pierwszego kwartału). Choć wskaźnik poprawił swój najniższy od czterech lat wynik (-28,3 pkt. w czerwcu 2016 r.), utrzymuje się on nadal na niskim poziomie w porównaniu z poprzednimi latami, kiedy oczekiwania gospodarcze osiągały 2,1 pkt. Oczekiwania dochodowe również się pogorszyły i pod koniec kwartału spadły do 1,2 pkt., pomimo mocnego rozpoczęcia roku (11,1 pkt. w styczniu). W porównaniu rok do roku jest to mocny spadek o 16,5 pkt., co sugeruje zarazem rosnącą niepewność brytyjskich konsumentów dotyczącą konsekwencji gospodarczych Brexitu. Taki sam obraz wyłania się w odniesieniu do skłonności do zakupów Brytyjczyków, która w pierwszym kwartale stopniowo spadła i pod koniec marca zanotowała 4,1 pkt. W tym samym okresie w zeszłym roku odnotowano wynik dwucyfrowy.

Włochy: niepewność wśród konsumentów utrzymuje się
W odniesieniu do oczekiwań gospodarczych konsumenci włoscy nadal znajdują się wśród najbardziej pesymistycznie nastawionych obywateli Europy. Pod koniec marca wskaźnik notował -53 pkt., ponad 30 pkt. mniej niż w tym samym miesiącu rok wcześniej. Najwyraźniej konsumenci we Włoszech spodziewają się pogorszenia sytuacji gospodarczej w kraju. Pomimo pozytywnych wyników zanotowanych pod koniec 2016 r., oczekiwania dochodowe, tak samo jak oczekiwania gospodarcze, są raczej negatywne. Pod koniec kwartału wskaźnik zanotował -8,9 pkt., niemal 6 pkt. mniej niż dokładnie rok wcześniej. Po raz pierwszy od maja 2015 r. wskaźnik skłonności do zakupów włoskich konsumentów znów jest ujemny, notując spadek do -1,6 pkt. pod koniec kwartału. Poziom obniżył się o 29 pkt. w porównaniu z tym samym okresem w roku ubiegłym. Wskazuje to wyraźnie na niepewność wśród włoskich konsumentów, którzy odkładają większe zakupy i ostrożnie przypatrują się rozwojowi sytuacji gospodarczej.

Hiszpania: powściągliwy optymizm konsumentów
Oczekiwania gospodarcze konsumentów w Hiszpanii utrzymały stabilny poziom w I kwartale 2017 r., z wynikiem 23,3 pkt. pod koniec marca. To mniej więcej taki sam poziom jak w zeszłym roku. Wskaźnik ten daleki jest jednak od najwyższego jak dotąd poziomu z grudnia 2015 r., ale odzwierciedla pozytywny nastrój panujący wśród hiszpańskich konsumentów, którzy spodziewają się wzrostu gospodarczego. Stabilny poziom utrzymują również oczekiwania dochodowe, choć uzyskały niższy ogólny poziom w porównaniu do tego samego okresu w roku ubiegłym. Pod koniec kwartału wskaźnik uzyskał 10,5 pkt., czyli 4 pkt. mniej niż dane zanotowane pod koniec marca 2016 r. Stosunkowo stabilny poziom oczekiwań dochodowych odpowiada więc stale spadającej stopie bezrobocia w Hiszpanii. Konsumenci w Hiszpanii wykazują jednak niską skłonność do zakupów. Wskaźnik ten pozostaje ujemny, choć utrzymuje się na poziomie umiarkowanym i zanotował nieznacznie lepszy wynik niż w roku ubiegłym. Pod koniec kwartału wynosił -3,7 pkt., co oznacza ponad 5 pkt. więcej niż rok wcześniej.

Portugalia: wzrost oczekiwań gospodarczych i dochodowych
Konsumenci w Portugalii rozpoczęli rok bardzo optymistycznie w odniesieniu do oczekiwań gospodarczych. Pod koniec pierwszego kwartału wskaźnik zanotował 29,2 pkt. i znalazł się w zasięgu najwyższego poziomu ze stycznia 1992 r. (38,6 pkt.). To znacznie wyższy wynik niż w roku ubiegłym, kiedy pod koniec marca wynosił on 16,5 pkt. W pierwszych trzech miesiącach roku oczekiwania dochodowe Portugalczyków kształtowały się dodatnio i pod koniec marca osiągnęły 25,5 pkt. Jest to wynik o 5 pkt. wyższy w porównaniu z rokiem ubiegłym. Choć wskaźnik bezrobocia pozostaje na jednym z najwyższych poziomów w Europie, rynek pracy w Portugalii zanotował w ostatnich latach znaczną poprawę, co daje nadzieję na większe dochody. W odniesieniu do zakupów Portugalczycy pozostają bardzo ostrożni, choć wskaźnik skłonności do zakupów wskazuje na bardziej pozytywne podejście niż w zeszłym roku. W porównaniu z tym samym okresem w roku ubiegłym, skłonność do zakupów poprawiła się o niemal 15 pkt., sięgając -9,8 pkt. pod koniec marca 2017 r.

Holandia: konsumenci nadal chętni do zakupów
Holenderscy konsumenci mają równie optymistyczne podejście do gospodarki, jak w czerwcu 2014 r. Pod koniec I kwartału 2017 r. wskaźnik oczekiwań gospodarczych wynosił 31,9 pkt., czyli o 36 pkt. więcej niż w zeszłym roku, kiedy miał on -4,1 pkt. pod koniec marca 2016 r. Dalsze ożywienie gospodarcze postrzegane jest przez Holendrów pozytywnie, co idzie w parze z oczekiwaniami dochodowymi, choć ich poziom jest niski. Po raz pierwszy od października 2016 r. wskaźnik zanotował liczbę dodatnią, osiągając 1,1 pkt. pod koniec I kwartału 2017 r. Jest to wzrost o niemal 16 pkt. w porównaniu z rokiem ubiegłym. Oznacza to, że konsumenci w Holandii oczekują lekkiej poprawy swoich dochodów. Skłonność do zakupów osiągnęła swój najwyższy poziom od grudnia 2000 r. (45,2 pkt.) - 25,8 pkt. pod koniec kwartału. Wskaźnik ten odzwierciedla również ogólny bardzo optymistyczny nastrój panujący w Holandii.

Belgia: pozytywny trend oczekiwań gospodarczych i dochodowych
Belgijscy konsumenci wykazali pod koniec kwartału znacznie wyższy poziom optymizmu w odniesieniu do oczekiwań gospodarczych niż miało to miejsce w zeszłym roku. W marcu wskaźnik wyniósł 13,8 pkt. i był to najwyższy poziom od końca 2015 r. Oznacza to, że konsumenci w Belgii spodziewają się ożywienia gospodarczego. Podobną pozytywną poprawę zauważyć można wobec oczekiwań dochodowych, które odwróciły negatywny trend ostatnich miesięcy i ponownie osiągnęły dodatni wynik pod koniec pierwszego kwartału 2017 r. Z wynikiem 2,5 pkt. wskaźnik zyskał wartość wyższą o ponad 25 pkt. niż w roku ubiegłym, kiedy pod koniec marca 2016 r. wyniósł -22,9 pkt. Skłonność do zakupów belgijskich konsumentów pozostaje relatywnie stabilna w porównaniu z poprzednimi miesiącami. Jednak biorąc pod uwagę porównanie rok do roku, pod koniec pierwszego kwartału 2017 r. wskaźnik wyniósł 16,6 pkt., co oznacza prawie 7 pkt. poniżej wartości zanotowanej w marcu 2016 r.

Grecja: oczekiwania dochodowe na najniższym poziomie od lat
W zeszłym roku oczekiwania gospodarcze konsumentów w Grecji nieznacznie wzrosły. W I kwartale 2017 r. powróciły one jednak do niskiego poziomu zanotowanego w tym samym czasie w roku ubiegłym. Z wynikiem -51 pkt. pod koniec marca, wskaźnik wykazał jedną z najniższych wartości w Europie, utrzymując się na właściwie niezmienionym poziomie w porównaniu do marca 2016 r., kiedy osiągał -50,6 pkt. Niskie oczekiwania gospodarcze są odzwierciedleniem wciąż trwającej trudnej sytuacji gospodarczej i politycznej w kraju. Jeszcze słabszy obraz prezentują oczekiwania dochodowe greckich konsumentów. Pod koniec I kwartału wskaźnik spadł do najniższego poziomu od października 2012 r. Na koniec marca wyniósł on -52,3 pkt., czyli ponad 7 pkt. poniżej poziomu z poprzedniego roku. Trwająca napięta sytuacja na rynku pracy w Grecji obniża oczekiwania konsumentów w odniesieniu do większej liczby miejsc pracy i poprawy sytuacji dochodowej. W wyniku tego greccy konsumenci nadal niechętnie dokonują zakupów wykraczających poza zaspokajanie podstawowych potrzeb. Na koniec I kwartału br. wskaźnik zanotował spadek i wyniósł -44,6 pkt., jest to o ponad 7 pkt. mniej w porównaniu z marcem ubiegłego roku.

Austria: rosną oczekiwania gospodarcze i skłonność do zakupów
Austriaccy konsumenci są coraz bardziej optymistyczni wobec ożywienia gospodarczego swojego kraju. Pod koniec kwartału oczekiwania gospodarcze wzrosły do 11,3 pkt., czyli o 29,5 pkt. więcej w porównaniu z rokiem poprzednim. Po wyborach, jakie odbyły się w grudniu zeszłego roku, Austriacy najwyraźniej oczekują rozwoju gospodarki. Oczekiwania dochodowe prezentują bardziej złożony obraz. Rok temu wskaźnik wyniósł 36,5 pkt., osiągając najwyższy poziom od rozpoczęcia badania w 1995 r. Pod koniec I kwartału 2017 r. wartość ta spadła do 12,7 pkt., co po części związane jest z wciąż utrzymującą się wysoką stopą bezrobocia w Austrii. Od początku roku konsumenci w Austrii wykazywali większą przychylność do skłonności do zakupów, choć trend powoli ulegał spadkowi pod koniec pierwszego kwartału, notując 19,2 pkt. Jest to jednak wskaźnik znacznie wyższy niż rok temu, kiedy pod koniec marca wynosił zaledwie 6,1 pkt.

Czechy: maksymalnie wysokie oczekiwania dochodowe
Na koniec marca oczekiwania gospodarcze czeskich konsumentów osiągnęły najwyższy poziom od stycznia 2016 r., z wynikiem 37,2 pkt. Pierwsze trzy miesiące br. wykazały trend wzrostowy dla tego wskaźnika, który pod koniec kwartału wynosił ponad 14 pkt. więcej niż w tym samym okresie w zeszłym roku. Świadczy to o pozytywnych oczekiwaniach Czechów dotyczących wzrostu gospodarczego w najbliższych miesiącach. Zwiększający się optymizm czeskich konsumentów jest również widoczny w ich oczekiwaniach dochodowych. Poziom 59,5 pkt. zanotowany w lutym świadczy o historycznym poziomie tego wskaźnika. Pod koniec pierwszego kwartału nadal notowano 48 pkt. To wynik tuż poniżej poziomu z poprzedniego roku, który pod koniec marca 2016 r. wyniósł 52,4 pkt. Pozytywny trend skłonności do zakupów, zanotowany w zeszłym roku, utrzymał się w pierwszych trzech miesiącach 2017 r., a na koniec kwartału wskaźnik spadł do 19,1 pkt. Choć jest to prawie 6 pkt. mniej niż w ubiegłym roku, to nadal dość wysoki poziom w porównaniu z latami poprzednimi.

Słowacja: coraz lepsze nastroje konsumenckie
Po mocnych wynikach drugiej połowy 2016 r., oczekiwania gospodarcze słowackich konsumentów zanotowały lekki spadek w ciągu pierwszych trzech miesięcy br. Pod koniec marca wskaźnik utrzymał się jednak na poziomie 19,6 pkt., co jest wynikiem nieco wyższym niż w zeszłym roku, kiedy pod koniec marca wyniósł 16,3 pkt. Słowacy nadal więc spodziewają się wzrostu gospodarczego. Oczekiwany przez Słowaków dalszy wzrost gospodarczy utrzymał się na stabilnym, wysokim poziomie i wyniósł 29,2 pkt. pod koniec pierwszego kwartału. Jest to o 6 pkt. więcej niż w roku ubiegłym. Pomimo wysokiego wskaźnika bezrobocia, w pewnym sensie lepsza sytuacja na rynku pracy oraz spadek inflacji wydają się zapewniać pozytywny bodziec. Pod koniec I kwartału 2017 r. skłonność do zakupów na Słowacji zwiększyła się do 13,1 pkt. To lekki wzrost - o zaledwie 1 pkt. w porównaniu z rokiem ubiegłym, kiedy skłonność do zakupów wynosiła 11,9 pkt. Zwiększające się dochody i niższa stopa bezrobocia wydają się świadczyć o tym, że słowaccy konsumenci mają poczucie, iż stać ich na większe zakupy.

Słowenia: skłonność do zakupów na najwyższym poziomie od dziesięciu lat
W I kwartale 2017 r. oczekiwania gospodarcze konsumentów słoweńskich były znacznie wyższe niż w zeszłym roku. Pod koniec marca wskaźnik wyniósł 19,1 pkt. Jest to silny wzrost o ponad 29 pkt. w porównaniu z poprzednim rokiem, kiedy wskaźnik spadł do -10,3 pkt. pod koniec marca. Oczekiwania dochodowe również odzwierciedlają poprawę nastrojów konsumenckich na Słowenii w porównaniu z tym samym okresem w roku ubiegłym. Pod koniec kwartału odpowiedni wskaźnik wyniósł 23,5 pkt., niemal 10 pkt. powyżej wartości z końca marca 2016 r. Pod koniec I kwartału 2017 r. skłonność do zakupów słoweńskich konsumentów osiągnęła swój najwyższy poziom od sierpnia 2007 r. Wynik 15,5 pkt. przewyższył poziom z zeszłego roku o ponad 13 pkt. Słoweńcy gotowi są więc na większe zakupy, których nie chcą odkładać na później. Wskazuje to wyraźnie na bardziej optymistyczne nastroje panujące w Słowenii.

Bułgaria: poprawa nastrojów konsumenckich w porównaniu z rokiem ubiegłym
Oczekiwania gospodarcze bułgarskich konsumentów za pierwsze dwa miesiące roku osiągnęły najwyższy poziom od kilku lat, jednak w marcu już spadły do wyniku ujemnego, -2,3 pkt. Wskazuje to wyraźnie, że bułgarscy konsumenci nie są jeszcze w stanie oszacować jak długo utrzyma się wzrost gospodarczy, który trwa od kilku lat. Niemniej jednak pod koniec kwartału wskaźnik notował o 3,5 pkt. więcej niż w roku ubiegłym. Lepsza efektywność gospodarcza i stały spadek bezrobocia dały pozytywny wpływ na oczekiwania dochodowe. Z 26,1 pkt. w lutym wskaźnik osiągnął najwyższy poziom od czerwca 2005 r., zanim spadł do 18,4 pkt. na koniec kwartału. Jest to nadal dość wysoki wynik w porównaniu z marcem 2016 r., kiedy oczekiwania dochodowe wynosiły 3,9 pkt. Podobny trend zaobserwowano w odniesieniu do skłonności do zakupów konsumentów bułgarskich, której wskaźnik po silnym starcie na początku roku zanotował spadek pod koniec kwartału i wyniósł 14,3 pkt. Jednak w porównaniu z rokiem ubiegłym oznacza to znaczną poprawę - o ponad 13 pkt.

Rumunia: rekordowy poziom oczekiwań dochodowych i skłonności do zakupów
Pod koniec I kwartału 2017 r. oczekiwania gospodarcze rumuńskich konsumentów wzrosły do 18,3 pkt. Tak pozytywny wynik zanotowano w październiku 2015 r. Rok wcześniej wskaźnik utrzymywał się na poziomie 3,3 pkt. Rumuni z dużo większą dozą optymizmu patrzą w przyszłość niż jeszcze rok temu. Oczekiwania dochodowe w Rumunii podkreślają ten pozytywny trend, ponieważ wskaźnik mocno wzrósł do 33,7 pkt. na koniec kwartału. Jest to najwyższa zanotowana wartość, od kiedy kraj włączony został do badania nastrojów konsumenckich w maju 2001 r. Dzięki stałemu spadkowi stopy bezrobocia, jaka notowana jest w ostatnich latach, rumuńscy konsumenci oczekują wyższych dochodów. Razem z oczekiwaniami większych dochodów, konsumenci w Rumunii również gotowi są do dokonywania większych zakupów, które przekraczają zaspokajanie ich podstawowych potrzeb. Z wynikiem 16,4 pkt. wskaźnik skłonności do zakupów zanotował na koniec marca najwyższy poziom od września 2006 r.

GfK Consumer Climate Europe jest badaniem nastrojów konsumenckich prowadzonym w krajach Unii Europejskiej i współfinansowanym przez Komisję Europejską. Co miesiąc metodą CAPI lub CATI ankietowanych jest ok. 40 000 respondentów we wszystkich 28 państwach członkowskich. Barometr jest zagregowanym wskaźnikiem wyliczanym według niezmienionej formuły od 1985 r. Z comiesięcznego zestawu 12 pytań, do opracowania głównego indeksu nastrojów wybrano pięć składowych – oczekiwania gospodarcze, cenowe i dochodowe, skłonność do zakupów oraz do oszczędzania.
Indeks jest obliczanych w następujący sposób:
- podstawą obliczania poszczególnych składowych są salda odpowiedzi pozytywnych i negatywnych udzielanych w poszczególnych pytaniach – składowych indeksu
- sumy pozytywnych odpowiedzi (np. sytuacja finansowa gospodarstwa domowego poprawi się w istotny sposób) jest odejmowana od sumy odpowiedzi negatywnych (np. sytuacja finansowa gospodarstwa domowego pogorszy się w istotny sposób)
- w kolejnym kroku, sumy są ujednolicane przy wykorzystaniu standardowych metod statystycznych, a następnie przeliczane tak, że długoterminowa średnia wskaźnika wynosi 0 pkt., przy teoretycznym zakresie wartości od +100 do -100 pkt. Na podstawie empirycznych danych gromadzonych od 1980 r. do analiz przyjmuje się wartości składowych w przedziale +60 i -60 pkt.
- dodatnia wartość składowej świadczy o ocenie tej zmiennej powyżej średniej w ujęciu długookresowym; odwrotna sytuacja ma miejsce dla wartości ujemnych. Standaryzacja ułatwia porównywanie wyników z różnych krajów, likwidując różnice kulturowe, charakterystyczne dla danej populacji.